Entrevista a Santiago Cañón-Valencia por Marta Cristóbal y Carolina Landriscini

Con motivo do seu recital na Coruña o 11/10/2023 organizado pola Fundación Rogelio Groba e celebrado na Igrexa das Capuchinas

Tras a súa chegada á cidade o mércores día 8, procedente de Londres, na mañá do xoves 9 de novembro, Marta e Carolina reuníronse durante aproximadamente 1 hora con Santiago Cañón nunha cafetería próxima ao seu hotel para realizar esta entrevista.

P. En primeiro lugar, gustaríanos comezar preguntándoche pola túa formación como violonchelista, qué nos podes contar dos teus primeiros anos de estudo?

R. Comecei a tocar o violonchelo cando tiña catro anos e medio. Miña nai é violonchelista e ela escolleu o instrumento, aínda que nun principio quería tocar o fagot. Estaba moi familiarizado co son e o repertorio do violonchelo, porque escoitaba o seu estudo. Cando tiña o meu propio instrumento, encantoume. Sentín que era o que tiña que facer. Dende aquela ata agora, cando teño 28 anos, non deixei de estudar. Henryk Zarzycki, violonchelista polaco, foi o meu primeiro profesor en Bogotá, Colombia, xunto coa miña nai. Estudei con el durante 8 ou 9 anos. Centrouse moito na parte técnica, na comprensión da xeografía do instrumento. Era como un "avó musical". Tamén se interesou moito por outra arte que tamén me gusta, que é a pintura. O meu avó e dous meus tíos son pintores profesionais.

P. Ademais de estudar con Henryk Zarzycki, fuches ao conservatorio para recibir unha formación complementaria?

R. Non. Sempre fun estudante privado. Non asistín a ningún conservatorio. Entrei na universidade con 14 anos e alí fixen os meus estudos de grao. Cando Henryk Zarzycki saíu de Colombia, quedei sen profesor e fun a Nova Zelanda para estudar con James Tennant, que tamén fora mestre da miña nai. Estiven alí ata os 17 anos e para iso viaxei coa miña nai ao principio.

Despois fun a EEUU e estiven 2 anos en Dallas con Andrés Díaz. A formación con el e James xa non estaba tan centrada na técnica instrumental senón máis no musical. E finalmente fun a Alemaña onde estudei na Academia Kronberg con Wolfgang Emmanuel Schmidt.

P. Cando foi a primeira vez que tocaches como solista cunha orquestra?

R. A primeira vez foi cando tiña 6 anos. Toquei o concerto de Vivaldi en la menor coa Orquestra Filharmónica de Bogotá. Foi un momento importante na miña vida, porque aínda que tiña só 6 anos deime conta de que era o que quería facer.

P. Falemos agora dos certames nos que participaches, cal foi o máis prestixioso no que participaches e como foi a experiencia?

R. O Concurso Queen Elizabeth (2017) no que gañei o Terceiro Premio foi un dos máis prestixiosos, e tamén o Concurso Tchaikovsky en 2019, no que gañei a Medalla de Prata e o premio favorito do público e que foi o último concurso no que participei. Tamén gañei o premio da Fundación Janos Starker 2018 e son artista da BBC Next Generation de 2022 a 2024.

P. E este premio da Fundación Janos Starker, deulle a opción de tocar cun instrumento Starker?

R. Non. É un premio consistente dunha dotación económica.

P. Deixando agora a parte formativa, gustaríanos falar un pouco do repertorio de violonchelo. Tes algún tipo de repertorio favorito? Algunha obra, ou algún tipo de repertorio como concertos, sonatas ou repertorio solista, onde te sentes máis cómodo?

R. Sempre tiven máis afinidade pola música barroca, ou anterior, e tamén pola música contemporánea, dos séculos XX e XXI. O recital en solitario que vou tocar na Coruña (11/10/2023) é unha combinación destas dúas partes. Empezarei por Bach e logo saltarei varios centos de anos a unha obra de Damián Ponce de León que é amigo meu de Bogotá. Unha peza que me gusta moito, “A ruta e la mariposa”, e que tamén levo tocando moito. Despois tocarei dous arranxos que fixen eu de dúas obras que teñen que ver coa miña infancia: “Memorias de la Alhambra” de F. Tárrega e “Asturias” de I. Albéniz. Teño un tío guitarrista e escoiteino tocar isto cando era pequeno e son obras que me gustan moito. É fantástico tocalos aquí en España. E rematarei o recital cun traballo que escribín para o meu último disco, que se chama “Ascenso desde el fondo”, e está influenciado por outros tipos de música que me gustan moito, como o rock alternativo e o metal. Procuro ter un repertorio moi variado, sen esquecerme do repertorio máis habitual, que tamén se pide moito. Gústame tocar repertorios menos coñecidos como o concerto no 2 de Saint-Saëns, ou os concertos de Ginastera.

P. Cales foron os teus proxectos discográficos ata agora?

R. Ata agora gravei 5 discos. Saquei o meu primeiro CD cando tiña 16 anos. Chámase “Solo” e está a sonata Kodaly, obra de Ginastera chamada “Puneña”, a Suite Cassadó e a Sonata Ligeti. Despois publicamos dous discos case ao mesmo tempo: un de sonatas rusas, Prokofiev, Schostakovich e Schnittke coa pianista Katherine Austin. O outro disco chámase “Diable vert”, e é un disco de miniaturas musicais con obras moi coñecidas e outras non tan coñecidas. Por exemplo, quería incluír unha obra de Arturo Márquez que se chama “Distancia interior” que é moi bonita. Posteriormente, en 2019, en Italia gravei, xunto coa pianista Andrea Luchesini, un disco dedicado a Beethoven e Schubert, que é o único que non está nunha plataforma dixital. E o último é “Ascenso”, tamén para violonchelo solo.

A orixe deste disco xorde da obra de Ponce de León que foi estreada virtualmente durante a pandemia. Despois, cando puiden comezar a dar máis concertos, fixen recitais de violonchelo solista e sempre a incluín. Entón tiven a idea de tocar obras en solitario de compositores colombianos directamente relacionados comigo e de aí saíu o disco. O CD tamén inclúe un traballo de Jorge Pinzón titulado “Mesonoxian”, e outro traballo de Leonardo Federico Hoyos chamado “Urban Rhapsody”, o meu arranxo de “Asturias” e o meu traballo “Ascenso Towards the Deep” que escribín expresamente para este disco, que acabou sendo un proxecto bastante persoal. Cando fixemos os concertos de lanzamento, para cada obra fixen un cadro, que puxemos en escena, para que o proxecto non fose só un recital de violonchelo, senón que incluíse un elemento visual. Tamén foi unha oportunidade para mostrar este outro lado de min.

P. Cales son os seus proxectos artísticos esta tempada?

R. É bastante variado. Teño máis proxectos pola miña conta. Tamén concertos de música de cámara, pero é algo que fago con menos frecuencia. Agora estou tocando o concerto de John Williams. É unha peza marabillosa e non ten nada que ver coa súa música máis comercial para o cine.

P. Con que instrumentos e con que arcos tocas?

R. O instrumento co que estou a tocar aquí en Europa é dun luthier estadounidense, Wayne Burak, de Arlington (Texas), falecido recentemente. É un violonchelo que me regalou o meu profesor Andrés Díaz cando recibín en Colombia a bolsa “Mayra y Edmundo Esquenazi” da que gocei dende 2011 ata 2022. Este ano tamén empecei a tocar cun violonchelo dun luthier italiano, arredor de 1920, Gaetano Sgarabotto.

En canto aos arcos, teño dous Sartory, tamén teño un arco construído por encargo por un amigo meu colombiano chamado Alessandro Alberi e outro alemán, que non ten nome, pero tamén é xenial.

P. En relación ao futuro, como o pensa? Hai algo que che gustaría facer ademais de ser solista? Por exemplo, a docencia, a dirección de orquestra...

R. Pois de momento quero seguir coa miña carreira como solista. Cando viaxo ás veces pídenme clases maxistrais e gústame, aprendo moito dando clase. Non sei se terei algunha vez un posto de docente nalgún lugar, pero tería que ser algo moi flexible que me permitise manter a miña actividade concertística. Estou moi interesado nas artes plásticas. Ultimamente estou dedicando máis atención á pintura. Moi pronto, en Viena, farei a primeira exposición dos meus cadros. É algo que fago con moito cariño e gustaríame seguir desenvolvendo esta faceta. Tamén me gustaría seguir compoñendo. Polo momento só teño a obra que vou representar mañá, “Ascent to the Deep”, pero xa estou traballando noutra.

P. E para rematar, en relación a Soncello, como lle dixemos que somos unha asociación de violonchelistas e moitos dos membros son mozos estudantes, que lle diría a estes mozos que comezan a súa carreira profesional?

R. Paréceme marabilloso que haxa unha asociación coma esta encargada de promocionar todas as facetas do violonchelo, non só concertos, senón tamén docencia, obradoiros, charlas... E eu diríalle aos mozos o que me contaron meus pais, que fagas o que fagas, ten que ser algo que che apaixone. Porque a paixón interior polo que fas é un motor que nunca te deixa parar e sempre estás feliz por calquera progreso e nunca te estanca. Isto é o que sinto sobre a música e a arte.

---

En nome de Soncello e en nome de todos os seus socios queremos agradecerche, Santiago, a túa amabilidade e dispoñibilidade para dedicarnos o teu tempo e aproveitamos estas liñas para agradecerlle a Pablo Vidal que facilitou o contacto con Santiago Cañón.